Ο τύπος, ο τυπολάτρης και η ουσία πίσω από τον τύπο

Τυπολάτρης είναι εκείνος ο οποίος τηρεί έναν τύπο και επικεντρώνεται αποκλειστικά στον τύπο, αγνοώντας την ουσία ή αδιαφορώντας για την ουσία του. Τι σημαίνει όμως Τύπος;

Η λέξη παράγεται από το τυπόω, τύπτω που σημαίνει κτυπώ. Επομένως το ίχνος, το σημάδι, το αποτέλεσμα που παράγεται από το κτύπημα είναι ένας τύπος. (εξ’ ου και οι εφημερίδες, κοινώς ο τύπος, που παλιά η εκτύπωση γινόταν με το κτύπημα του κάθε γράμματος επάνω στο χαρτί. Έτσι δούλευαν και οι πρώτες γραφομηχανές).

Αυτό σημαίνει, ότι όταν τηρούμε έναν τύπο, (σε οποιοδήποτε τομέα της καθημερινότητάς μας και για οποιοδήποτε λόγο), αυτός προέρχεται υποχρεωτικά από κάποια προηγηθείσα πράξη, από κάποιο γεγονός, έχει βαθύτερο νόημα.

Για παράδειγμα, όταν στην διάρκεια του φαγητού, τσουγκρίζουμε τα ποτήρια μας, αυτό είναι ένας τύπος, μια καλή συνήθεια. Η ουσία αυτού του τύπου, βρίσκεται πίσω από τον ήχο που κάνουν τα ποτήρια όταν βρίσκονται σε επαφή. Και ο λόγος απλός και βιωματικός. Όταν τρώμε, λειτουργούν όλες οι αισθήσεις: Τα μάτια βλέπουν και χαίρονται από την ποικιλία. Οι μυρωδιές των φαγητών ανταγωνίζονται ποια θα υπερισχύσει. Το στόμα γεύεται και απολαμβάνει. Η αίσθηση της αφής είναι επίσης παντού. Το κάδρο των αισθήσεων, έρχεται να συμπληρώσει ο κρυστάλλινος ήχος των ποτηριών, ώστε και τα αυτιά να μην μείνουν έξω από αυτό το πανηγύρι των αισθήσεων. Να, λοιπόν η ουσία που βρίσκεται πίσω από τον απλό αυτό τύπο.

Η ζωή της Εκκλησίας, της Ενορίας, του Μοναστηριού, αλλά και της οικογένειας, βασίζεται επίσης σε έναν τύπο, σε ένα τυπικό, σε ένα σύνολο από κανόνες που απαρτίζουν ένα πρόγραμμα. Το τυπικό αυτό ουσιαστικά τι είναι; Οι πράξεις εκείνες που γίνονται και ρυθμίζουν την καθημερινότητα, τοποθετώντας με πρόγραμμα την κάθε ημέρα, καθημερινή ή αργία.

Το πιο μεγάλο, το πιο χαρακτηριστικό γεγονός, που άφησε το εκτύπωμά του ανεξίτηλο στα πάντα και για πάντα, είναι ο Σταυρός του Κυρίου, η Σταύρωση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Είναι τόσο σημαντικός αυτός ο τύπος του Σταυρού που και μόνο τυπώνοντάς τον στο σώμα μας, είναι όπλο αήττητο σε κάθε προσβολή. Είναι «ο τυπούμενος και δεινών εκλυτρούμενος» (από τροπάριο του Επερινού, 14ης Σεπτεμβρίου).

Πως τώρα μπορεί να γίνει τυπολάτρης ένας που κάνει τον Σταυρό του;

Μπορεί, όταν κάνει τον Σταυρό του, εντελώς απρόσεκτα (σαν να παίζει κάποιο μουσικό όργανο). Αυτός, ακολουθεί τον τύπο, (ας κάνω όπως – όπως τον Σταυρό μου, ίσως είναι καλό), αλλά απέχει πολύ από την ουσία, αφού ούτε Σταυρό τελικά κάνει, ούτε ξέρει γιατί τον κάνει. Δεν έχει δηλαδή την αίσθηση γιατί τον κάνει και δεν αντιλαμβάνεται ποια πράξη ποιο γεγονός, υπάρχει πίσω από αυτόν τον τόσο σημαντικό τύπο.

Το ίδιο τυπολάτρης είναι και κάποιος ο οποίος νηστεύει και τηρεί αυτά που ορίζουν οι άγιοι πατέρες, ενώ την ίδια στιγμή είναι «στα μαχαίρια» με κάποιον συνάνθρωπό του. Ή, ενώ νηστεύει από τις τροφές, (ακολουθεί δηλ. «το τυπικό της νηστείας»), δεν νηστεύει το ίδιο και στα θεάματα, στις διασκεδάσεις, στην γλώσσα κ.ο.κ. Έτσι, αντί να χρησιμοποιήσει την νηστεία ως εργαλείο, (αυτό είναι η νηστεία, ένα εργαλείο), για την προσευχή και την πνευματική του πρόοδο, διατηρεί απλώς έναν τύπο, που ούτε βοηθάει, ούτε αναπαύει.

Με την ίδια έννοια, ο κατάλογος της τυπολατρικής συμπεριφοράς, μπορεί να είναι μακρύς και να εφαρμόζεται σε όλα τα επίπεδα της πνευματικής μας ζωής. Έτσι ο τυπολάτρης καταντάει Φαρισαίος και υποκριτής. Όταν οι Ιουδαίοι κατηγόρησαν τους μαθητές του Ιησού, επειδή δεν πλύνουν τα χέρια τους πριν το φαγητό, και δεν εφαρμόζουν και άλλες πολλές διατάξεις όπως ορίζει ο τύπος, ο Κύριος πολύ αυστηρά τους απάντησε: «…καλῶς προεφήτευσεν ῾Ησαΐας περὶ ὑμῶν τῶν ὑποκριτῶν, ὡς γέγραπται· οὗτος ὁ λαὸς τοῖς χείλεσί με τιμᾷ, ἡ δὲ καρδία αὐτῶν πόρρω ἀπέχει ἀπ᾿ ἐμοῦ·» (Μαρκ. Ζ’, 6). Δηλαδή δεν αρκεί ο τύπος, αλλά χρειάζεται ξεκινώντας από τον τύπο, να βιώνουμε καρδιακά την ουσία. Έτσι ο τυπολάτρης, είναι ο τηρητής κάποιων επιλεκτικών τύπων που τους χρησιμοποιεί μόνο για «αυτοδικαίωση», για να «χτίσει» το δημόσιο προφίλ του «καλού ανθρώπου», του νηστευτή, του εκκλησιαζόμενου, και καταντάει τελικά δέσμιος προτύπων κανόνων συμπεριφοράς, σε σημείο όπου όταν κάνει το χρέος του απέναντι στον Θεό, να θεωρεί τον ίδιο τον Θεό χρεώστη απέναντί του, διότι αυτός δια της εφαρμογής του νόμου, κάνει να λαμβάνει και με τόκο, αφού τήρησε όλα τα διατεταγμένα!

Όμως, παρόλο που έχουμε πράγματι αυτήν την υποχρέωση, (δηλ. να τηρήσουμε ως Χριστιανοί το κατά δύναμη όλα τα διατεταγμένα – με τρόπο όμως ουσιαστικό, όχι τυπικό), ακριβώς για να μην πέσουμε σε πλάνη, σε εγωισμό, αλλά ό,τι κάνουμε να το κάνουμε με ταπείνωση, μας λέγει ο Κύριος : «Όταν ποιήσητε πάντα τα διατεταγμένα ημίν, λέγετε, αχρείοι δούλοί εσμέν, ότι ο ωφείλομεν ποιήσαι, πεποιήκαμεν». (Λουκ. ιζ’ 10).

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι:

Ο τύπος είναι απαραίτητος, ειδικά στην Θεία Λατρεία και οδηγεί στην Σωτηρία, εφόσον εννοήσουμε με ταπείνωση, ότι «δια του τύπου, πορευόμαστε προς την ουσία»

Ο τύπος έχει νόημα όταν γίνεται με ταπείνωση, επίγνωση, με ειλικρίνεια και πίστη. Όχι Φαρισαϊκά, όχι υποκριτικά.

Τύπος σημαίνει κτύπος. Ας τον χρησιμοποιούμε λοιπόν για να κτυπήσουμε την αμαρτία, δηλαδή ως όπλο κατά του διαβόλου.

Ας έχουμε υπόψη μας ότι όταν στις ακολουθίες της Εκκλησίας, επαναλαμβάνονται πολλές φορές τα ίδια ή όμοια ρητά/ψαλμωδίες αυτό δεν είναι πολυλογία, ούτε τυπολατρεία αλλά γίνεται για να (εν)τυπωθεί το κάθε θείο ρήμα, στην καρδιά των εκκλησιαζομένων. Ομοίως και ό,τι έχει να κάνει με την κάθε πράξη εντός της εκκλησιαστικής ζωής και τάξης.

Μακάρι, να τα εννοήσουμε αυτά και να κατορθώσουμε συν Θεώ, να ζούμε ουσιαστικά, αληθινά, χαρούμενα, ελεύθεροι άνθρωποι, μακριά από την μιζέρια και την τυπική συμπεριφορά του καθωσπρεπισμού, της ψεύτικης, τυπικής και επίπλαστης εικόνας μας, που πολλές φορές -έστω άθελά μας- κτίζουμε. Αμήν