Το «τερατάκι» της ζήλιας: γράφει η Χριστίνα Καγγέλη-ψυχολόγος

Μπορείτε να το εξολοθρεύσετε μέσω μιας παράστασης;

Ζήλια και μοίρασμα, δύο έννοιες εκ διαμέτρου αντίθετες ή μήπως όχι;

Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του ζώο κοινωνικό σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, περισσότερο από κάθε άλλο αγελαίο ζώο, και έχει την τάση να επικοινωνεί και να μοιράζεται αγαθά, σκέψεις και συναισθήματα.

Αυτή η επαφή, η ανταλλαγή σκέψεων, γνώσεων, ιδεών και πληροφοριών είναι μείζονος σημασίας, διότι συνεπάγεται τη σύναψη σχέσεων, τη συνύπαρξη και τη συνεργασία για την επίτευξη του βέλτιστου αποτελέσματος σε οποιονδήποτε τομέα, και κατ’ επέκταση την ανάπτυξη, την πρόοδο και την εξέλιξη. Ωστόσο, ενίοτε μεταξύ των ανθρώπων που επικοινωνούν και μοιράζονται σκέψεις, εμπειρίες και συναισθήματα, που αλληλοβοηθιούνται και αλληλοσυμπληρώνονται, αναπτύσσεται το συναίσθημα της ζήλιας.

Η ζήλια είναι εκείνο το «τερατάκι» που μερικές φορές εισβάλλει στην ψυχοσύνθεση των ανθρώπων, επηρεάζει την καθημερινότητά τους, τις διαπροσωπικές τους σχέσεις, αλλοιώνει το χαρακτήρα τους και σε ακραίες περιπτώσεις τούς κατατρώει και μπορεί να καταστρέψει ακόμα και τη ζωή τους. Το συναίσθημα αυτό που διακατέχει ορισμένους ανθρώπους ενδέχεται να έχει βαθύτερα αίτια, να συνδέεται με συγκεκριμένες πτυχές του χαρακτήρα τους.

Καθοριστικός παράγοντας στην εκδήλωση της ζήλιας είναι η άποψη που κάποιοι έχουν για τον εαυτό τους καθώς και το ότι προβαίνουν σε διαρκείς συγκρίσεις με άλλα άτομα, γεγονός που συνεπάγεται χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση δημιουργεί αισθήματα ανασφάλειας και κλονίζει την εμπιστοσύνη προς τους άλλους. Έτσι όσοι βασανίζονται από τη ζήλια είθισται να ελέγχουν τις κινήσεις των προσώπων που συναναστρέφονται και τους ενδιαφέρουν ‒κάποιες φορές μάλιστα έχουν την ψευδαίσθηση ότι είναι σε θέση και πρέπει να το κάνουν με απόλυτο τρόπο‒, να κυριαρχούν στη ζωή τους και να εκδηλώνουν κτητικές τάσεις. Αυτή η αρρωστημένη μορφή ζήλιας καταλήγει να αποτελεί απειλή, να διαταράσσει την ψυχολογία των ατόμων που την εκδηλώνουν, ενώ είναι πιθανό να οδηγήσει ακόμα και σε αποκλίνουσα συμπεριφορά. Άμεση συνέπεια όλων αυτών είναι η αλλοτρίωση, η αποξένωση των ανθρώπων και τελικά η απομόνωσή τους από τον περίγυρό τους.

Τίθεται λοιπόν το ερώτημα αν είναι δυνατό να υπάρξει μια «χρυσή τομή» ανάμεσα στο συναίσθημα της ζήλιας και στην πράξη του μοιράσματος, δεδομένου ότι η ζήλια οδηγεί στην απομόνωση, ενώ το να μοιράζεται κανείς προϋποθέτει την αλληλεπίδραση με τον άλλο.

Η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται από τον ανταγωνισμό  που κυριαρχεί στις διαπροσωπικές σχέσεις, καθώς οι άνθρωποι, μεταξύ άλλων, διεκδικούν συχνά την ίδια θέση εργασίας, πασχίζουν να αντεπεξέλθουν στις αντίξοες συνθήκες που έχουν προκύψει με την οικονομική κρίση, επιδιώκουν να ανέλθουν σε κοινωνικό ή οικονομικό επίπεδο και αδιαφορούν για το αν η δική τους επιβίωση μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στους άλλους. Σε αυτό το πλαίσιο αναπόφευκτα γεννιούνται συναισθήματα ζήλιας, ιδιαίτερα απέναντι σε όσους είναι επιτυχημένοι και τα έχουν καταφέρει. Ενδεικτική του ανταγωνιστικού κλίματος είναι και η φράση «ο πρώτος τα παίρνει όλα, ο δεύτερος τίποτα» που ακούγεται τις τελευταίες δεκαετίες και μαρτυρά την ανάγκη των ανθρώπων να είναι πρώτοι, να υπερέχουν, και όχι να είναι δοτικοί και να μοιράζονται.

Πρέπει εντούτοις να έχουμε πάντα υπόψη ότι «η ισχύς εν τη ενώσει», ότι η συνεργασία αποφέρει καρπούς, ότι είναι συνώνυμη με πολλά σπουδαία επιτεύγματα, με τη δημιουργικότητα και την επιτυχία. Επίσης, το να είναι κάποιος πρώτος δεν χρειάζεται να γίνει αυτοσκοπός, δεδομένου ότι και ο δεύτερος ωφελείται, αφού συμμετέχει σε μια διαδικασία υψηλού επιπέδου, αναμετριέται με άξιους αντιπάλους, ανταλλάσσει απόψεις μέσα από εποικοδομητικό διάλογο και θέτει νέους στόχους ώστε να βελτιωθεί σε ατομικό και σε ευρύτερο επίπεδο.

Η αλληλεπίδραση και η ανταλλαγή απόψεων δίνουν ώθηση στη δημιουργικότητα και κίνητρα για ευγενή άμιλλα και παραγωγικότητα. Επιπλέον, όταν τα μέλη μιας ομάδας μοιράζονται, μεταξύ άλλων, ιδέες και στόχους έχουν καλύτερη απόδοση, στηρίζονται μεταξύ τους και αισθάνονται πλήρη. Διοχετεύουν τις δυνάμεις τους και την ενέργειά τους στην επίτευξη υψηλών στόχων και αισθάνονται ικανοποίηση με την επιτυχή υλοποίηση του εκάστοτε συλλογικού εγχειρήματος.

_______________________

Χριστίνα Καγγέλη-ψυχολόγος