Ο πιο σημαντικός κανόνας

Ο πιο σημαντικός κανόνας είναι ΠΟΤΕ ΜΑ ΠΟΤΕ μη διακόψεις την επικοινωνία με τα παιδιά σου ότι κι αν κάνουν

Αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορείς να εκφράζεις το πώς νιώθεις για μια συγκεκριμένη κατάσταση. Και πρέπει να προσπαθείς να μη δίνεις στο παιδί σου την αίσθηση ότι έχεις μια τυποποιημένη απάντηση για κάθε κρίσιμη κατάσταση.

Ζήτησα από νέους και νέες που με εμπιστεύονται και κουβεντιάζουμε να θυμηθούν μια και μοναδική πρόταση την οποία να χαρακτήριζαν, περισσότερο από καθετί άλλο, ως ακατάλληλη γονική ανταπόκριση σε σοβαρά προβλήματα που είχαν αντιμετωπίσει κατά καιρούς. Ένα εκπληκτικά μεγάλο ποσοστό νέων, ακόμα και από κείνους που ισχυρίζονταν ότι τα πήγαιναν λογικά καλά με τους γονείς τους, θυμήθηκαν προτάσεις όπως:

Οι μητέρες

Η ζωή είναι πάντοτε σκληρή.

Υπάρχουν και χειρότερα.

Πού έσφαλα;

Ρώτησε τον πατέρα σου             

Κλείσε αυτό το «καβουρντιστήρι

*****

Οι πατέρες

Η ζωή δεν είναι δίκαιη.

Μετριοπάθεια, παν μέτρον άριστον.

Επειδή φωνάζεις.

Ρώτησε τη μητέρα σου.

Η ζωή είναι πολύ σύντομη, δεν αξίζει να είναι κανείς δυστυχισμένος.

Αν θέλεις να έχεις μια σοβαρή συζήτηση με το παιδί σου, καλύτερα να μην την ξεκινήσεις με τις παρακάτω εκφράσεις (που εγγυώνται ότι απογοητεύουν τους ανθρώπους):

Όταν ήμουν στην ηλικία σου…

Είναι καιρός να πάρεις καλούς βαθμούς, αλλιώς δε θα βγεις από το δωμάτιό σου.

Αυτό δεν είναι δική σου ιδέα, έτσι δεν είναι;

Τι χαμόγελο είναι αυτό;

Μετά από όλα όσα κάναμε για σένα.

Τι θα πουν οι γείτονες;

Μου λες αλήθεια;

Φρόντισε να ενεργείς σύμφωνα με την ηλικία σου, είσαι αρκετά μεγάλος πια.

Καλύτερα να μη μάθω.

Ρίξε λίγο τον εγωισμό σου.

Και καλύτερα —σαν απάντηση κάποιας έγνοιας ενός εφήβου— να μην του πεις ότι δεν πρέπει να ανησυχεί. Πότε ήταν η τελευταία φορά κατά την οποία κάποιος σου είπε να μην ανησυχείς και σταμάτησες να ανησυχείς;

Ίσως έχεις ένα παιδί που είναι έφηβος και που κάνει πολλά σφάλματα – δεν τακτοποιεί το δωμάτιό του, δε διαβάζει με σοβαρότητα για το σχολείο του ή παρακολουθεί πολλή ώρα τηλεόραση ή ακόμα παίζει ασταμάτητα στον υπολογιστή του

Προσπάθησε να αντιμετωπίζεις ένα σφάλμα κάθε φορά. Συγκεντρώσου σε ένα ή το πολύ δύο θέματα και αγνόησε προσωρινά όλα τα άλλα. Αυτή η τακτική στέφεται συνήθως με επιτυχία αν ταυτόχρονα προσπαθείς να βελτιώσεις την ποιότητα της σχέσης με το να παίρνεις μέρος, μαζί με το παιδί σου, σε διάφορες δραστηριότητες που δίνουν εμπειρίες.

Με το να λες στο παιδί σου όλα τα «μην» —μην καπνίζεις, μην πίνεις, μην παίρνεις ναρκωτικά, μην έχεις σεξουαλικές σχέσεις ή μην αργείς να γυρίσεις σπίτι τα βράδια— δε βοηθά και πολύ. Μόνο αν είμαστε ικανοί να τους βοηθήσουμε να ανακαλύψουν πώς να νιώθουν καλά γι’ αυτό που είναι, θα έχουν αποτέλεσμα.

Τα περισσότερα παιδιά εκτιμούν το γεγονός ότι οι γονείς τους έχουν καλές προθέσεις και, στην πραγματικότητα, το να τα πηγαίνουν καλά με τους γονείς τους είναι η καλύτερη ένδειξη καλής προσαρμοστικότητας.

Δεν πρέπει να ξαφνιάζει το γεγονός ότι για τους γονείς η μεγαλύτερη ίσως έγνοια προέρχεται από τον τομέα στον οποίο αρνείται να υπακούσει ένας έφηβος και ότι συχνά έχουν την τάση να χαρακτηρίζουν το παιδί τους ανάλογα με το συγκεκριμένο τρόπο αντίδρασής του ως επαναστατικό, εκδικητικό, αχάριστο ή κακομαθημένο. Οι έγνοιες μεγαλοποιούνται όταν η κακή συμπεριφορά επαναλαμβάνεται σε καθημερινή βάση.

Πρώτα απ’ όλα, είναι σπάνιο για έναν έφηβο να έχει προβλήματα με τους γονείς του πάνω σε ένα μόνο θέμα. Συνήθως είναι συνδυασμός διαφόρων πραγμάτων. Πολλοί γονείς τείνουν να μιλούν πολύ και να παραπονούνται για ολόκληρο το φάσμα των προβλημάτων, αντί να συγκεντρώνονται μόνο σε ένα ή δύο κρίσιμα προβλήματα.

Ας υποθέσουμε ότι το κυριότερο πρόβλημα είναι πως ο έφηβος συνήθως αργεί να γυρίσει σπίτι και ποτέ δεν επιστρέφει την ώρα που έχει συμφωνήσει με τους γονείς του – όπως, ας πούμε, τα μεσάνυχτα. Ενώ, λοιπόν, έχει υποσχεθεί ότι θα γυρίσει τη συγκεκριμένη ώρα, ο έφηβος επιστρέφει μια ώρα αργότερα, χωρίς να κάνει ούτε ένα τηλεφώνημα ότι θ’ αργήσει. Ο γονιός τον περιμένει ξύπνιος, εξοργισμένος που ο γιος/η κόρη δεν τήρησε την υπόσχεσή του/της και ανησυχώντας για το αν το παιδί του είναι καλά. Το παιδί πλησιάζει την εξώπορτα, βάζοντας τις τελευταίες πινελιές στο ψέμα που έχει κατασκευάσει για να εξηγήσει την αργοπορία του (τα πιο συνηθισμένα και αγαπημένα ψέματα είναι ότι χάλασε το αυτοκίνητο ή είχε πολύ κίνηση στο δρόμο).

Μετά από μια ωραία βραδιά που πέρασε με τους φίλους του, η ένταση του εφήβου και το άγχος του μεγαλώνουν όλο και περισσότερο, επειδή προβλέπει τον καβγά που θα επακολουθήσει όταν φτάσει σπίτι. Αλλά και το άγχος του γονιού έχει φτάσει στο απροχώρητο, γιατί περιμένει ώρες να επιστρέφει το παιδί του και επειδή θυμάται πως το παιδί αργοπορεί σχεδόν κάθε Σάββατο βράδυ τους τελευταίους δύο μήνες. Στον καβγά που αρχίζει μόλις ανοίξει η πόρτα, δεν υπάρχει καμιά εποικοδομητική επικοινωνία. Ο θυμός του γονιού ερμηνεύεται από τον έφηβο ως: «Δε σου έχουμε εμπιστοσύνη. Είσαι απαίσιος που μας κάνεις να εκνευριζόμαστε τόσο». Συχνά η τιμωρία που επιβάλλεται είναι πολύ αυστηρή για το παράπτωμα. Αν ο τρόπος αυτός έχει αποτελέσματα, τότε πολύ καλά, συνήθως όμως δημιουργεί μεγαλύτερο ρήγμα στις σχέσεις.

Την επόμενη φορά, πες μόνο μια φράση: «Νιώθω πολύ απογοητευμένος που δεν τήρησες την υπόσχεσή σου» και βγες από το δωμάτιο. Αυτή η πρόταση είναι σίγουρο ότι θα δημιουργήσει ενοχές. Πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι αν έχεις ένα μεγάλο καβγά με το παιδί σου, οποιαδήποτε ενοχή θα εξαφανιστεί εξαιτίας του καβγά αυτού.

Η δημιουργία ενοχών σε έναν έφηβο που δε συμπεριφέρθηκε σωστά, δεν είναι κακό. Τα επιχειρήματα ότι κάθε είδος ενοχής είναι ανεπιθύμητο δεν είναι λογικά. Η παράλογη ενοχή που κατακλύζει ένα άτομο δεν προσφέρει καμιά βοήθεια, αλλά η λογικές ενοχές που οργανώνουν το άτομο, το βοηθούν να αποφύγει να επαναλάβει κάποιους ανεπιθύμητους τρόπους συμπεριφοράς. Έτσι αυτές οι ενοχές μετατρέπονται σε εποικοδομητική δύναμη.

Εδώ θέλω να εκφράσω την αντίθεσή μου στην επιβολή φυσικής τιμωρίας κάτω από οποιεσδήποτε προϋποθέσεις. Αυτό το είδος τιμωρίας έχει τάσεις να δημιουργεί ακόμα περισσότερο θυμό και αποξένωση και να εντείνει τη σύγκρουση. Ένα χαστούκι κλείνει ένα παιδί στον εαυτό του περισσότερο από καθετί άλλο.

Μερικές φορές οι γονείς ξεχνάνε ότι οι έφηβοι χρειάζονται περισσότερο, υποδείγματα παρά κριτική και απαιτούν από τους γονείς τους να σέβονται την ακεραιότητά τους, την προσωπική τους ζωή και την ικανότητά τους να παίρνουν μέρος στα οικογενειακά θέματα. Πάνω απ’ όλα, ίσως, θέλουν αγάπη για να μπορούν να την επιστρέφουν και πληροφορίες που θα τους οδηγήσουν σε μια αυτο-αποκτημένη σοφία.

Μην περιμένεις να έρθει η στιγμή όταν θα πρέπει να αντιμετωπίσετε κάποια κρίσιμη κατάσταση για να πεις στο παιδί σου ότι το αγαπάς. Τα παιδιά, ακόμα και οι έφηβοι, χρειάζονται πού και πού να τ’ αγκαλιάζεις ή να τα φιλάς χωρίς να υπάρχει κανένας ιδιαίτερος λόγος (ακόμα κι αν δείχνουν στην αρχή ότι δεν τους αρέσει).

Αραιά και πού να τους λες: «Άκου, αν συμβεί κάτι, αν κάνεις κάποιο λάθος —όσο φοβερό κι αν είναι— θα ήθελα να το ξέρω. Αν υπάρξει ποτέ κάποια κρίσιμη στιγμή στη ζωή σου, θα ήθελα να μου την πεις. Δοκίμασέ με. Δε θα σε απορρίψω ποτέ. Θα σε βοηθήσω. Αλλά αν το ξεχάσω και δεν ανταποκριθώ κατάλληλα, θα πρέπει να μου το θυμίσεις εσύ».

Έχε υπόψη σου πως αν πεις στο παιδί σου ότι δεν αξίζει τίποτα ή ότι είναι ηλίθιο, ίσως σε πιστέψει.

Μην του δίνεις την εντύπωση ότι δεν έχει καμιά δυνατότητα επιλογής: «Αν δεν πας στο κολέγιο» ή «αν δεν περάσεις στα μαθηματικά, είσαι καταδικασμένος». Πες του καλύτερα: «Εγώ θα ήθελα αυτό ή αυτό νομίζω πως είναι το καλύτερο για σένα Αν δε γίνει, θα σε βοηθήσουμε να βρεις κάτι άλλο».

Φρόντισε να μην κάνεις συγκρίσεις ενός παιδιού σου με τα άλλα και, πάνω απ’ όλα, προσπάθησε να επιτρέπεις στα παιδιά σου να εκφράζουν τη δυστυχία τους, τις απογοητεύσεις τους και τη θλίψη τους χωρίς να τους κάνεις να νιώθουν ανάξια ή ένοχα ή ότι σου λείπει η σύμπνοια ή η κατανόηση.

Οι κυριότερες υποχρεώσεις ενός γονιού προς τα παιδιά του είναι:

—να τα αγαπά.

—να τα φροντίζει.

—να αυξάνει την αυτοεκτίμησή τους.

—να τα βοηθά να μετατρέπουν τα παθήματα σε μαθήματα.

Τα παιδιά τότε θα μπορέσουν να εξελιχθούν σε ανεξάρτητους ενήλικες και να εξακολουθούν να νιώθουν στοργή και αγάπη για σας.

Οι γονείς είναι βέβαια, σημαντικός παράγοντας, αλλά το ίδιο συμβαίνει και με το γεγονός ότι τα παιδιά γεννιούνται διαφορετικά σε ό,τι αφορά το φόβο, τον εκνευρισμό και την εξυπνάδα. Τα παιδιά τα επηρεάζουν, επίσης, οι φίλοι και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Για τους γονείς που έχουν παιδιά τα οποία είναι «εκτός ελέγχου», συστήνω να έρθουν σε επαφή με τις διάφορες ομάδες επικοινωνίας.