Τα απολυταρχικά καθεστώτα.. ανατρέπονται Του Ηλία Ψυχογιού*

Τον θυμάμαι τον Νικολάε… κι ας ήμουν 11 χρονών –

Πόσοι στ’ αλήθεια θυμούνται τον Νικολάε Τσαουσέσκου, τον κομμουνιστή ηγέτη της Ρουμανίας, ο οποίος πριν από σχεδόν 30 χρόνια απομακρύνθηκε βίαια από την εξουσία και κατέληξε μαζί με τη σύζυγό του στο εκτελεστικό απόσπασμα;

Και απ’ αυτούς που τον θυμούνται, πόσοι γνωρίζουν τους λόγους που οι Ρουμάνοι μετά από δεκαετίες κομμουνιστικής διακυβέρνησης της χώρας τους, από έναν ηγέτη που τα πρώτα χρόνια κυριολεκτικά λάτρευαν, κατέληξαν, όχι απλώς να επαναστατήσουν εναντίον του, αλλά να τον καταδικάσουν σε θάνατο;

Οι περισσότεροι ίσως θυμούνται τη σκηνή της εκτέλεσης.

Την τραγική στιγμή που για μερικά δευτερόλεπτα η εικόνα πάγωσε, επειδή απλώς τελείωσε η μπαταρία της κάμερας… και στη συνέχεια «πάγωσε» ξανά καρφωμένη στις αιμόφυρτες φιγούρες τού έως τότε παντοδύναμου δικτάτορα και της συζύγου του μπροστά από έναν τοίχο γεμάτο τρύπες…

Ο Νικολάι Τσαουσέσκου ήταν μια αμφιλεγόμενη – ίσως και περίεργη – περίπτωση ηγέτη. Παρότι δεν είχε εκλεγεί με τα δημοκρατικά πρότυπα που γνωρίζουμε στις δυτικού τύπου αστικές δημοκρατίες, τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης έχαιρε όχι απλώς εκτίμησης, αλλά κυριολεκτικά λατρείας από τους πολίτες της Ρουμανίας.

Υπήρξε δεινός ρήτορας και λόγω της ταπεινής, εκτός πολιτικών «τζακιών», καταγωγής του, αλλά και λόγω της φαινομενικά ανεξάρτητης στάσης του έναντι της Σοβιετικής Ένωσης, έδινε την εντύπωση στους συμπατριώτες του ότι ήταν ένας από αυτούς. ‘Ένα απλό φτωχό παιδί που κατάφερε με την αξία του να αναρριχηθεί στο ανώτατο αξίωμα της χώρας.

Επιπροσθέτως, τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης, ακολουθώντας το μοντέλο των υπολοίπων χωρών του «Σιδηρού Παραπετάσματος», προσέφερε στο λαό «δωρεάν» παιδεία, «δωρεάν» υγεία και «δωρεάν» στέγαση.

‘Όλα δωρεάν σε εισαγωγικά λοιπόν, αφού όπως έχει αναφέρει ο μέγας θεωρητικός της Θεωρίας των Παιγνίων (όχι ο Γιάνης με το ένα «ν») Jean Tirole : «Αν δεν πληρώνεις για το προϊόν, το εμπόρευμα είσαι εσύ»!

Αυτό ακριβώς συνέβαινε και στους Ρουμάνους πολίτες: πλήρωναν με την ελευθερία και τη ζωή τους (κυριολεκτικά) αυτές τις «παροχές».

Δικαίως θα αναρωτιέστε σ’ αυτό το σημείο ποιες να ‘ναι αυτές οι «τραγικές» ιδιότητες μιας προσωπικότητας που μπορούν να μεταστρέψουν τη δημοτικότητα, την εκτίμηση και τη συμπάθεια σε οργή και μίσος ικανό να την καταστρέψει.

Τι ήταν αυτό που μεσολάβησε και ο λαοφιλής ηγέτης κατέληξε στο απόσπασμα;

Θα μπορούσα να το καθορίσω με τρεις λέξεις: Αδυναμία διαχείρισης της εξουσίας!

Με περισσότερες (λέξεις) χαρακτηρίζει η ιστορία τις αιτίες που συνετέλεσαν στην καταβαράθρωσή του. Η εντεινόμενη έπαρσή του ήταν η μία απ’ αυτές, η αμετροέπειά του, ο κυνισμός, η ιδιοτέλεια, η αγάπη του για τον πλούτο και την καλή ζωή, η τάση του για «τακτοποίηση» και διασφάλιση συγγενών και ημετέρων.

Και αυτοί οι λόγοι, αυτά τα μεταλλαγμένα χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας του, συνέβαλαν στην κατακόρυφη πτώση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών της Ρουμανίας κατά την τελευταία δεκαπενταετία της διακυβέρνησης Τσαουσέσκου.

Τα υπέρογκα εξωτερικά δάνεια που είχε λάβει χώρα, η ανικανότητά της να ανταποκριθεί στις δανειακές απαιτήσεις, «συνεπικουρούμενα» από την αδυναμία της Σοβιετικής Ένωσης να απορροφήσει το σύνολο της εσωτερικής παραγωγής της Ρουμανίας, γεγονός που μέχρι τότε διασφάλιζε στη Χώρα ένα καλό συνάλλαγμα προερχόμενο από τη μαμά Ρωσία, οδηγούσαν με μαθηματική ακρίβεια στην κατάρρευση.

Κι όλα αυτά, με την παράλληλη αύξηση της βαναυσότητας του καθεστώτος -μέσω τη διαβόητης μυστικής αστυνομίας, της Σεκιουριτάτε- οδήγησαν στη διόγκωση της κοινωνικής δυσαρέσκειας. Η κατάσταση στη Χώρα έμοιαζε όλο και περισσότερο με μία χύτρα ταχύτητας πάνω σε καυτό μάτι! Μια χύτρα ταχύτητας χωρίς βαλβίδα ασφαλείας.

Μια χύτρα που μέρα με τη μέρα προσέγγιζε το «σημείο θραύσης»!

Και το σημείο θραύσης για τους Ρουμάνους δεν ήταν η λιτότητα που είχε επιβάλλει για να καταφέρει την αποπληρωμή των εξωτερικών δανείων, ούτε η διακοπή της παροχής πετρελαίου, το οποίο διαθέτει η Ρουμανία, προς τους πολίτες. Παρότι ο χειμώνας ήταν βαρύς, δεν προκάλεσε αυτό την αναταραχή που οδήγησε στην πτώση του.

Αυτό που πραγματικά την προκάλεσε ήταν η σφαγή της Τιμισοάρα. Η διαμαρτυρία των φοιτητών (με αφορμή την κατ’ οίκον κράτηση ενός πάστορα) για την ανελευθερία που είχε επιβληθεί και το ιστορικό βάναυσων ενεργειών (sic) της Σεκιουριτάτε.

Η βίαιη αντίδραση του καθεστώτος κατέληξε σ’ ένα μακελειό χωρίς ιστορικό προηγούμενο στη Ρουμανία.

Αλλά, παρότι το καθεστώς ήταν ο κύριος υπεύθυνος, λίγες μέρες αργότερα, σε τηλεοπτικό του διάγγελμα, ο Τσαουσέσκου όχι μόνο δεν ζήτησε συγνώμη, αλλά επέκρινε και ενοχοποίησε τους νεκρούς για την αντίδρασή τους στο αυταρχικό καθεστώς… Τους χαρακτήρισε ως «αναρχικούς», «προδότες», «εχθρούς του λαού» και «ακροδεξιούς»…

Σαν να εγκαλέσεις δηλαδή αυτούς που κάηκαν σε μια πυρκαγιά επειδή δεν διασώθηκαν, προφανώς επειδή ο θάνατός τους ήταν σκόπιμος για να αποδειχθεί η ανεπάρκεια των αρμοδίων για την πυρόσβεση… (τυχαίο το παράδειγμα…)

Λίγες μέρες μετά το γεγονός αυτό, και ενώ ήταν προγραμματισμένη μία μεγάλη ανοιχτή ομιλία στο κέντρο του Βουκουρεστίου, ώστε ο «μεγάλος ηγέτης» να αποδείξει τη δημοφιλία του και την καλή του προαίρεση, παρά τους πληρωμένους κλακαδόρους του καθεστώτος στις πρώτες γραμμές του κοινού, σφυρίγματα έντονα και φωνές διαμαρτυρίας διατάραξαν τις «ισορροπίες» συγκέντρωσης.

Η κάμερα στράφηκε προς τον ουρανό. Τα σύννεφα άλλωστε είναι ένα καλό θέμα για όσους επιθυμούν να αποκρυβεί η αλήθεια. Όμως, η τυχαία αντικειμενικότητα της ιστορίας διέσωσε μία άλλη λήψη. Μία λήψη υπό διαφορετική γωνία όπου και φαίνεται και αποδεικνύεται η πραγματικότητα.

Ο λαός εξοργισμένος από τη σφαγή της Τιμισοάρα, αψηφώντας το φόβο για τα πιθανά αντίποινα εκ μέρους του καθεστώτος ,συγκεντρώθηκε και όρμησε προς το παλάτι.

Ο ατρόμητος δικτάτορας διακόπτει το λόγο του και σαν φοβισμένο παιδαρέλι κρύβεται στο εσωτερικό του κτιρίου για να διαφύγει λίγο αργότερα με ελικόπτερο από την ταράτσα (Τι μανία κι αυτή! Όλοι οι «λαοπρόβλητοι» να φεύγουν με ελικόπτερα…!)

Για μία εβδομάδα οι φίλα προσκείμενες στο καθεστώς δυνάμεις συγκρούονταν με την πλειοψηφία του στρατού, ο όποιος είχε ταχθεί πλέον στο πλευρό του λαού.

Και λίγες μέρες αργότερα, ο Τσαουσέσκου υπέστη αυτό στο οποίο ο ίδιος υπέβαλε επί δεκαετίες τον ρουμανικό λαό: έκτακτο στρατοδικείο! Αυτό που στην κομμουνιστική επαναστατική ορολογία αποκαλείται «λαϊκό δικαστήριο», το οποίο με συνοπτικές διαδικασίες (μέσα σε τρεις ώρες) δίκασε και καταδίκασε το δικτάτορα και τη σύζυγό του σε θάνατο.

Η απόφαση εκτελέστηκε αμέσως στο προαύλιο του κτιρίου όπου διεξήχθη η δίκη.

Μαζί με τον Τσαουσέσκου εκτελέστηκε και η σύζυγός του, η Έλενα Τσαουσέσκου, την οποία είχε διορίσει ως καθηγήτρια πανεπιστημίου στη χημεία (τι μανία κι αυτή!) και στην οποία το ρουμανικό καθεστώς και η προπαγάνδα είχαν προσδώσει σχεδόν θαυματουργές ικανότητες για τα επιστημονικά της επιτεύγματα.

Όμως, έτσι ξαφνικά, ανετράπησαν όλα! Η απόλυτη εξουσία αντίκρυσε απρόσμενα τον τοίχο το εκτελεστικού αποσπάσματος.

Ποιος θα το πίστευε πώς μια παραμυθένια ζωή θα κατέληγε τόσο άδοξα.

Ποιος θα μπορούσε να εξηγήσει στην Έλενα και το Νικολάι πως δεν ήταν η φτώχεια που ώθησε το λαό στην εξέγερση. Τη φτώχεια, όταν έχεις σκοπό, την αντέχεις. Κύριο αίτιο ήταν η ύβρις και η προσβολή της νοημοσύνης και της αντιληπτικής ικανότητας ενός ολόκληρου λαού.

Δεν εξεγέρθηκαν οι πένητες, αλλά οι νοήμονες. Όλοι αυτοί που αντέδρασαν στη λογική τού «οι δολοφονημένοι είναι υπεύθυνοι για τη δολοφονία τους»!

Δεν ξέρω αν συνειρμικά ανακαλείτε πρόσφατες μνήμες.

Δεν ξέρω προς ποια κατεύθυνση σας οδηγεί η απογοήτευση, ο θυμός και η απύθμενη θλίψη.

Δεν ξέρω πιο κόκκινο κουμπί πατιέται μέσα σας κάθε φορά που ανατρέχετε σε πρόσφατα γεγονότα.

Ας αποφύγουμε όμως παρόμοιες συντελεστικές συμπεριφορές, επειδή παραπλήσιες ενέργειες επιφέρουν αντίστοιχα ερεθίσματα, τα οποία με τη σειρά τους οδηγούν σε ανάλογες αντιδράσεις…

Η ανεξέλεγκτη οργή όμως δεν είναι καλός σύμβουλος.

Οφείλουμε με σύνεση να μαζέψουμε τα κομμάτια μας και να θρηνήσουμε τους νεκρούς μας.

Κυρίως όμως οφείλουμε ως υπεύθυνοι πολίτες μιας ευνομούμενης δημοκρατίας να αφήσουμε την παιδεία και το ήθος να μας καθοδηγήσει και να προσκαλέσει τη δικαιοσύνη να επιληφθεί και να αποδώσει ευθύνες όπου υπάρχουν.

Η δική μας επανάσταση θα γίνει όπως ορίζει το Σύνταγμα: δια της ψήφου.

Αυτό που ως κοινός θνητός έχω να προσθέσω είναι πως όσοι απανθρακώθηκαν δεν είχαν καμία πρόθεση να ανατρέψουν το πολίτευμα.

Τέτοιες φυρόμυαλες αναφορές απλώς προσβάλλουν τη μνήμη τους και τη δική μου νοημοσύνη.

* Ο Ηλίας Ψυχογιός έχει σπουδάσει Διοίκηση Επιχειρήσεων στην Ελλάδα και Τεχνολογίες Διαδικτύου στη Σκωτία. Έχει εργαστεί σε πολυεθνικές εταιρείες του τουρισμού και την πληροφορικής. Επικοινωνήστε μαζί του στο https://twitter.com/psichogioselias

meaculpa.gr